Het gevoel op een verkeerd feest te zijn beland

Een van haar grote ergernissen in de ziekenhuiskamer zijn de lelijke klapstoelen voor het bezoek. Dat mensen in een kring om je heen zitten en jij, opgeprikt in bed, geen kant op kunt. Waarom geen panoramaraam met vaste vensterbank waar je in kunt zitten als mooi en functioneel element in je kamer? Met als bijkomend voordeel dat je bezoek aan één kant zit, waardoor je ze makkelijker aan kan kijken en je bij vertrek geen chaos van stoelen in je kamer hebt.

Kleine aanpassingen, groot verschil

We sleepten een houten bankje met een mooie kunstplant in een rietenmand haar kamer binnen, een leeslamp met hout en een gestoffeerde kap voor warm licht. En alleen die paar aanpassingen maakten al zo’n verschil. En niet alleen voor haar, ook voor de artsen en verpleegkundigen die op haar kamer moesten zijn.

Efficient werken

De meeste traditionele ziekenhuisgebouwen zijn erop ontworpen dat artsen en verpleegpersoneel zo efficiënt mogelijk hun werk kunnen doen. Voor hen is een slaapzaal ideaal: er passen veel bedden in, en je hebt in één keer overzicht over alle patiënten. Maar voor de zieke is het minder aantrekkelijk. Want ’s nachts zorgt bijvoorbeeld het snurken en hoesten van andere patiënten ervoor dat je slecht slaapt. Terwijl slaap het beste medicijn is.

Times are changing

Het nieuwe Erasmus Universitair Medisch Centrum in Rotterdam is een goed voorbeeld van de verandering die in deze sector plaatsvindt. Hier gaf men in 2000 als eerste ziekenhuis in de nieuwbouw alle patiënten een éénpersoonskamer met eigen badkamer. Met het idee dat rust en privacy bijdragen aan een sneller herstel - en uiteindelijk aan lagere zorgkosten.

Gelaagdheid, subtiele grenzen en zachte overgangen

Patiënten die op zaal liggen, zijn eigenlijk op het werkterrein van de verpleegkundige, terwijl een éénpersoonskamer het domein is van de patiënt. Op zo’n kamer kan een patiënt makkelijker vertellen wat er aan de hand is, zonder dat andere patiënten kunnen meeluisteren. En net zo belangrijk, waar een arts beter kan luisteren. Het past bij de wens om patiënten meer autonomie te geven en meer te betrekken bij de behandeling. Daarom kloppen artsen op de deur voor ze naar binnen gaan, ze gaan echt iemands privéruimte binnen. “Het liefst zou je de mensen die in je kamer moeten zijn, al willen zien aankomen, heel subtiel alsof ze uit de mist komen. Zodat je je heel even kunt voorbereiden. Hoe bouw je gelaagdheid in een kamer, waardoor subtiele grenzen en zachte overgangen ontstaan?”, zijn vragen die de architecte zichzelf stelt.

Ziekenhuizen als healing environment

Al in 1984 deed de Amerikaanse hoogleraar Roger Ulrich onderzoek naar het effect van een groen uitzicht en natuurlijke materialen op het herstel van patiënten. Hij vergeleek twee patiëntengroepen die herstelden van een galblaasoperatie; de eerste keek uit op een natuurrijke omgeving, de tweede op een stenen muur. De groep met het groene panorama werd eerder uit het ziekenhuis ontslagen, gebruikte minder pijnstillers en was positiever gestemd. Healing environment noemde Ulrich dit fenomeen.

Daktuin

Geef een patiënt uitzicht op groen en omring hem met natuurlijke materialen, en hij zal sneller herstellen. Het Erasmus MC heeft niet alleen de kamers aangepakt, ook de ruimtes eromheen, want wie heeft toch ooit bedacht dat knalblauw of knaloranje linoleum op de vloer een goed idee is? Het summum is de gigantische daktuin van 6000 vierkante meter, waar patiënten vanuit hun kamer met bed en al in kunnen rijden om te genieten van frisse lucht, zon, appel- en notenbomen, mispel en lavendel en het uitzicht over de Rotterdamse skyline.

Nog een goed voorbeeld

De ‘helende’ nieuwbouw van het Erasmus MC staat niet op zichzelf. Ook het Zaans Medisch Centrum (2017, Mecanoo architecten) is gebouwd volgens de principes van healing environment, waarin de patiënt zo min mogelijk stress ervaart. Als ‘positieve afleiding’ werd 3.500 vierkante meter aan handgetekende illustraties geïntegreerd in de architectuur, verspreid over de muren en gevels en liften.

Zaadje is geplant

Natuurlijke materialen, natuurlijk licht en uitzicht op natuur zijn allemaal aspecten die bijdragen aan een omgeving die mensen helpt te genezen. Zoiets is heel goed te integreren in alle nieuwe ziekenhuizen, daar is geen torenhoog budget voor nodig. En hoewel steeds meer organisaties in de gezondheidszorg inmiddels denken aan het comfort en welzijn van patiënten en medewerkers is er nog een lange weg te gaan. Het Autralische Bates Smart, een multidisciplinaire design en architectuur bureau laat zien dat het ook echt anders kan.

Bij mij is het zaadje geplant. En daar heb ik een hele goeie reden voor.